Γράφει ο Μανώλης Πέπονας.
Η
ένωση των Δωδεκανήσων με το ελληνικό
κράτος έλαβε χώρα υπό ιδιαίτερα περίπλοκες
συνθήκες, επιτεύχθηκε δε μόνο μετά την
κατάρρευση του ιταλικού φασιστικού
καθεστώτος και τη νίκη των Συμμάχων
στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Παρά
τα σοβαρά εσωτερικά προβλήματα που
αντιμετώπιζε εκείνη την περίοδο, η
ελληνική κυβέρνηση επιθυμούσε διακαώς
την ενσωμάτωση των εν λόγω νησιών του
Αιγαίου και αποφάσισε να χρησιμοποιήσει
κάθε μέσο με στόχο την επίτευξη του
συγκεκριμένου σκοπού. Έτσι, το θωρακισμένο
καταδρομικό «Αβέρωφ», ένα ζωντανό
μνημείο της ναυτικής ιστορίας, εστάλη
στη Ρόδο το 1945, για να υπογραμμίσει τα
δικαιώματα του ελληνικού κράτους στην
περιοχή. Στο πλοίο επέβαινε ο
Αντιβασιλεύς-Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός,
συνοδευόμενος από δημοσιογράφους και
εκπροσώπους των Ενόπλων Δυνάμεων.
Ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός λειτουργούσε εκείνη την εποχή ως σημαντικός πολιτικός παράγοντας.
Σε
αυτό το πλαίσιο, η δημοφιλής εφημερίδα
«Εμπρός» κατέγραφε σχετικά σε πρωτοσέλιδό
της:
«Από την εποχή του Αλβανικού έπους του που συνέγραψεν η ελληνική λόγχη και επροβάλλετο και υψούτο η Ελλάς εις παγκόσμιον θαυμασμόν και προσκήνυμα' από την εποχήν των ενδόξων απελευθερωτικών μας πολέμων και των ενδόξων συνθηκών με τας οποίας επεσφραγίζετο η εθνική μας ολοκλώρωσις, είχεν η ελληνική ψυχή να δοκιμάση τον κραδασμόν της συγκινήσεως που δοκιμάζει από προχθές. Τί σημαίνει εάν καμμία διεθνής συνθήκη δεν επεκύρωσε τα Δωδεκάνησα εις τη μητέρα Ελλάδα; Τα Δωδεκάνησα είνε ελεύθερα και είναι τμήμα αναπόσπαστον της Ελλάδος, είναι επαρχία ελληνική. Αυτήν την έννοιαν, αυτήν την σημασίαν, αυτήν την ερμηνείαν, έχει η μετάβασις του Αρχηγού του Κράτους. (...) καθ΄ην στιγμήν ο Έλλην Αντιβασιλεύς, επιβαίνων του «Αβέρωφ», που αποτελεί τον ωραιότερον θρύλον του ελληνικού ναυτικού και όπου περιίπταται η ψυχή του Νικητού-Ναυάρχου, θα διασχίζη το γαλανόν Αιγαίον, αι ψυχαί οκτώ εκατομμυρίων Ελλήνων συνοδεύουν την ιεράν πομπήν. Και όταν το σχήμα του ιερού σκάφους θα διαγραφή εις τον ορίζοντα των Δωδεκανήσων και αι καρδιαί θα κτυπούν, και τα μάτια θα βουρκώνουν και τα χείλη θα τρέμουν από συγκίνησιν, ας βεβαιωθούν οι Δωδεκανήσιοι ότι ο Ελληνισμός είναι μαζί τους και τους στέλλει νοερώς τον θερμότερον αδελφικόν ασπασμόν»
(«Εμπρός», 13 Μαΐου 1945, σ. 1)
Όπως εξαρχής διαφαίνεται, η πλεύση
του «Αβέρωφ» προς την Ρόδο έλαβε
σημαντικότατες συμβολικές διαστάσεις.
Εξάλλου επρόκειτο ίσως για το πλέον
ιστορικό πλοίο του Βασιλικού Ναυτικού,
μια ζωντανή υπενθύμιση της ελληνικής
θαλάσσιας ισχύος. Αυτό κυβερνούσε ο
περίφημος «Νικητής-Ναύαρχος» -δηλαδή
ο Παύλος Κουντουριώτης- όταν καταναυμαχούσε
τον τουρκικό στόλο κατά τους Βαλκανικούς
Πολέμους και αυτό διέθετε ένα βάρος
φήμης κατά πολύ ανώτερο του εκτοπίσματός
του.
Βολές από το «Αβέρωφ». Η αποστολή του στη Ρόδο διέθετε σπουδαίες συμβολικές διαστάσεις.
Παράλληλα,
κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, οι
ελληνικές Αρχές δεν παρέλειψαν να
τιμήσουν του πεσόντες του Βασιλικού
Ναυτικού. Πράγματι, τηλεγράφημα
απεσταλμένου της εφημερίδας την επόμενη
ημέρα ανέφερε:
«Ενώ έδυεν ο Ήλιος την 7ην εσπερινήν της χθες και ο «Αβέρωφ» με τα δύο συνοδεύοντα αυτόν αντιτορπιλλικά εισέπλεον εις τα ύδατα της Δωδεκανήσου, εγένετο συγκινητική τελετή εις μνήμην των πεσόντων εις τα ύδατα της Δωδεκανήσου υπέρ Πατρίδος. Ετελέσθη τρισάγιον υπό του ιερέως του «Αβέρωφ», ενώ τα πολεμικά έπλεον βραδέως. Υπό πένθιμον εμβατήριον η Α. Μ. Ο Αντιβασιλεύς επροχώρησεν εις την κλίμακα του σκάφους και ενώ ο δύων Ήλιος εχρύσιζε τα ύδατα του Αιγαίου, έρριψεν εις την θάλασσαν στέφανον επί της ταινίας του οποίου ανεγράφετο η φράσις: «Εις μνήμην των πεσόντων εις τα ύδατα της Δωδεκανήσου υπέρ Πατρίδος”»
(«Εμπρός», 16 Μαΐου 1945, σ. 1).
Τέλος,
με την ίδια ανταπόκριση μεταδίδεται το
θετικό κλίμα που επικρατούσε στη Ρόδο.
Σύμφωνα
με την ίδια πηγή, επιτροπή που συνόδευε
τον Αντιβασιλέα διαβεβαίωσε τον βασιλιά
Γεώργιο Β’ για την αφοσίωση του τοπικού
πληθυσμού προς το ελληνικό κράτος και
την ελπίδα του για «ταχείαν ολοκλήρωσιν
των εθνικών δικαίων». Όπως βέβαια
αποδείχθηκε, η πολυπόθητη για τους
κατοίκους ένωση με την Ελλάδα επρόκειτο
να λάβει επίσημα χώρα ένα και πλέον έτος
μετά.
Συγκεκριμένα,
από τις 29 Ιουλίου έως τις 11 Οκτωβρίου
1946 πραγματοποιήθηκε η Συνδιάσκεψη Ειρήνης
του Παρισιού. Στη γαλλική πρωτεύουσα η
πλειοψηφία των ελληνικών διεκδικήσεων
(Βόρεια Ήπειρος, ελληνοβουλγαρικά
σύνορα, Κύπρος) δεν αντιμετωπίστηκε
θετικά από τις Μεγάλες Δυνάμεις. Αντίθετα,
ευνοϊκότερες υπήρξαν οι συνθήκες για
το ζήτημα των Δωδεκανήσων, λόγω τόσο
της μεταπολεμικής κατάστασης της Ιταλίας
όσο και των γενικότερων γεωπολιτικών
συσχετισμών. Έτσι, στην ίδια πόλη στις
10 Φεβρουαρίου 1947, η Ιταλία αναγκάστηκε
να παραχωρήσει τα εν λόγω νησιά στην
Ελλάδα, καθώς επίσης να αποζημιώσει την
τελευταία με το ποσό των 105 εκατομμυρίων
δολαρίων. Η επίσημη τελετή ενσωμάτωσης
της περιοχής στο ελληνικό κράτος
σημειώθηκε τον Μάρτιο του 1947, με τον
αντιναύαρχο Περικλή Ιωαννίδη να ορίζεται
ως ο πρώτος Διοικητής Δωδεκανήσων. Δύο
περίπου έτη νωρίτερα, το «Αβέρωφ» είχε
προσημάνει τις επερχόμενες εξελίξεις,
διενεργώντας ένα ταξίδι με σπουδαίες
συμβολικές νοηματοδοτήσεις.
ΠΗΓΕΣ
Εφημερίδα
«Εμπρός», 15 και 16 Μαΐου 1945
Γέροντας,
Παναγιώτης, Μεθ'
Ορμής Ακαθέκτου. Επίτομη Ιστορία του
Πολεμικού Ναυτικού 1821 – 1945,
Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού, Αθήνα 2016
Φακάλου,
Αικατερίνη. Τα
πλοία του Πολεμικού Ναυτικού 1828-2000,
ΥΙΝ (ηλεκτρονική περιληπτική έκδοση)
Paizis-Paradellis,
C. Hellenic
Warships 1829-2001,
The Society for the study of Greek History, Αθήνα 2002
“Θ/Κ
ΑΒΕΡΩΦ-100 Χρόνια”, στο: Ναυτική
Επιθεώρηση,
τόμος 171, τεύχος 576, Μάρτιος-Απρίλιος
Μάιος 2011
