Γράφει ο Μανώλης Πέπονας.
Μια από τις σπουδαιότερες στρατιωτικές φυσιογνωμίες του 19ου αιώνα, ο Πάνος Κορωναίος γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1808. Έχοντας κυθηραϊκή καταγωγή, πέρασε τη νεανική του ηλικία στα Επτάνησα, φοιτώντας στη φημισμένη Ιόνιο Ακαδημία. Όντας 17 ετών αποφάσισε να ενταχθεί στο πρώτο τακτικό στρατό του ελληνικού κράτους υπό τον Γάλλο φιλέλληνα Φαβιέρο, πολεμώντας σε αρκετές μάχες του Αγώνα της Ανεξαρτησίας. Υπό τον Φαβιέρο, κι έπειτα τον Μαιζόν, ο Κορωναίος απέκτησε σπουδαία εμπειρία.
Οι ικανότητες και η επτανησιακή καταγωγή του νεαρού αγωνιστή της επανάστασης, οδήγησαν τον κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια να τον προωθήσει για σπουδές στη Σχολή Ευελπίδων με υποτροφία. Από εκεί, ο Κορωναίος αποφοίτησε το 1831 ως ανθυπολοχαγός Πυροβολικού. Η ομαλή του εξέλιξη διακόπηκε το 1843, όταν στρατεύθηκε υπέρ του Συντάγματος στην εξέγερση εναντίον του βασιλιά Όθωνα. Ο τελευταίος δεν ξέχασε τη στάση του, θέτοντάς τον σε αργία δια απολύσεως την περίοδο 1853-1854.
Ο Κορωναίος αξιοποίησε στο έπακρο τη δυσμενή ροπή της τύχης: έφυγε για το Παρίσι, τελειοποιώντας την κατάρτισή του και συμμετείχε εθελοντικά σε μια σειρά εκστρατειών. Συγκεκριμένα, το 1854 ονομάστηκε διοικητής σώματος Ελλήνων που πολεμούσαν στο πλευρό της Ρωσίας κατά τον Κριμαϊκό Πόλεμο (1853-1856), ενώ το 1860 εντάχθηκε στη γαλλική δύναμη η οποία εξεστράτευσε στη Συρία. Διακρινόμενος για τη δράση του τιμήθηκε με παράσημα όπως αυτό της Λεγεώνας της Τιμής.
Στην Ελλάδα, ο εν λόγω αξιωματικός επέστρεψε στις αρχές της δεκαετίας του 1860. Πρωτοστατώντας στις κινήσεις εναντίον του Όθωνα, ανέλαβε υπουργός Στρατιωτικών δύο φορές (1863-1864) ως σημαίνων στέλεχος του κόμματος των Ορεινών. Μετά την ενθρόνιση του Γεωργίου Α΄, ο Κορωναίος συνέχισε να αποτελεί μια προσωπικότητα με σπουδαίο κύρος: το 1868 εξελέγη βουλευτής Αττικής, το 1875, το 1879 και το 1885 βουλευτής Κυθήρων, ενώ αποστρατεύτηκε ως αντιστράτηγος Πυροβολικού το 1880. Την ίδια περίοδο συμμετείχε ενεργά στην ίδρυση διαφόρων οργανώσεων αλυτρωτικού χαρακτήρα και συνέγραψε αρκετές στρατιωτικές μελέτες. Τις ιδέες του εφάρμοσε στην Κρητική Επανάσταση των ετών 1866-1869, όπου υπήρξε ένας εκ των αρχηγών. Στο νησί, παρότι οι σχέσεις του με τους τοπικούς οπλαρχηγούς γνώρισαν διακυμάνσεις και ο ίδιος δεν πέτυχε να προσαρμοστεί πλήρως στις συνθήκες του ανταρτοπολέμου, η δράση του θα μπορούσε να χαρακτηριστεί επιτυχής με βάση τους ελάχιστους πόρους που διέθετε. Παρά ταύτα, ο συσχετισμός δυνάμεων αποδείχθηκε καταλυτικός, αναγκάζοντας τον Κορωναίο να επιστρέψει ηττημένος στην ελεύθερη Ελλάδα. Η Κρήτη θα ενωνόταν με το ελληνικό βασίλειο μόλις το 1913.
Όσον αφορά τον σπουδαίο Έλληνα αξιωματικό, πέθανε στην Αθήνα στις 17 Νοεμβρίου 1899. Ο μυθιστορηματικός του βίος συνδέθηκε άρρηκτα με την ταραγμένη πορεία της πατρίδας του.
Βιβλιογραφία
Γιώργης Μανουσάκης, Κρητικές επαναστάσεις 1821-1905: Στο Ακρωτήρι του Βενιζέλου, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών "Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος", Χανιά 2009
Γεώργιος Τ. Τσερεβελάκης, Κρητικές επαναστάσεις: Οι αγώνες για την ελευθερία από το 1204 έως το 1898, Περισκόπιο, Αθήνα 2009
Λεωνίδας Καλλιβρετάκης, «Οι Γαριβαλδινοί στην Κρητική επανάσταση του 1866: Το παιχνίδι των αριθμών», στο: Τα Ιστορικά, 1986, vol. 3, no. 5, σ. 121-138.
Παναγιώτης Κότσης, «Η επανάσταση στην Κρήτη (1866- 1869)», στο: cognoscoteam, 6-9-2019 (https://cognoscoteam.gr/%CE%B7-%CE%B5%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%B7-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%BA%CF%81%CE%AE%CF%84%CE%B7-1866-1869/). Ανακτήθηκε στις 28-5-2020.
Ι.Π. Μαμαλάκης, «Ο Πάνος Κορωναίος και η εκστρατεία του Ομέρ στο Λασίθι (από τα παρασκήνια του κρητικού αγώνα του 1866-9)», στο: Κρητικά Χρονικά, 1951, Τόμος Ε’, Τεύχος ΙΙ, 163-230.
