Γρηγόρης Αυξεντίου: ο αγωνιστής της ελευθερίας της Κύπρου

Γράφει ο Μανώλης Πέπονας.

Ο Γρηγόρης Αυξεντίου αποτέλεσε μία από τις πλέον σημαίνουσες φυσιογνωμίες του αγώνα του κυπριακού λαού ενάντια στη βρετανική κυριαρχία. Γεννήθηκε στη Λύση το 1928 και μετέβη για τις γυμνασιακές του σπουδές στην Αμμόχωστο, κέντρο των οπαδών της ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα. Έχοντας γαλουχηθεί στο πνεύμα του αντιαποικιακού και εθνικού αγώνα ήδη κατά τα παιδικά του χρόνια, σύντομα αποφάσισε να μεταβεί στην Ελλάδα για να ακολουθήσει στρατιωτική σταδιοδρομία. Ωστόσο, απέτυχε στις εισαγωγικές εξετάσεις της Σχολής Ευελπίδων, με αποτέλεσμα τα όνειρά του να κατακρημνιστούν πρόσκαιρα. Έτσι, αρκέστηκε να καταταγεί στον Ελληνικό Στρατό ως έφεδρος ανθυπολοχαγός, υπηρετώντας στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα.

Μετά το πέρας της θητείας του, ο Αυξεντίου επέστρεψε στην Κύπρο το 1952. Λίγα χρόνια αργότερα, ο αγώνας της ΕΟΚΑ θα ξεκινούσε και ο ίδιος επρόκειτο να ταχθεί εξ αρχής στη διάθεση της οργάνωσης. Συγκεκριμένα, στις 20 Ιανουαρίου 1955, ο 27χρονος τότε Κύπριος συναντήθηκε με τον Γεώργιο Γρίβα, δίνοντας τον όρκο της στρατιωτικής του τιμής. Τα πολεμικά πλάνα σύντομα τέθηκαν σε εφαρμογή, με τον Αυξεντίου να υπηρετεί ως τομεάρχης στην Αμμόχωστο, την Κυρήνεια και εν τέλει στην Πιτσιλιά. 

 Ο Αυξεντίου επιθυμούσε διακαώς να σταδιοδρομήσει στον Ελληνικό Στρατό.

Η πρώτη σημαντική δράση του Κύπριου αγωνιστή έλαβε χώρα στις 11 Δεκεμβρίου 1955, όταν οδήγησε σε σύγκρουση δύο βρετανικές φάλαγγες στις Σπηλιές. Την άνοιξη του επόμενου έτους, ο Αυξεντίου ανάρρωσε στη μονή του Μαχαιρά, πετυχαίνοντας να αποφύγει τη σύλληψη με δυσκολία μεταμφιεζόμενος σε καλόγερο. Στις 31 Δεκεμβρίου 1956, η ομάδα του έδωσε μάχη στο χωριό Ζωοπηγή. Εκεί, ο τομεάρχης τραυματίστηκε, ενώ ο αντάρτης Μάκης Γεωργάλλας έχασε τη ζωή του. Για τη γενικότερη δράση του ο Αυξεντίου επικηρύχτηκε με το ποσό των 5.000 λιρών.

Γενικότερα, ο Αυξεντίου σπάνια λάμβανε επαρκή μέτρα ασφαλείας. Δεν προκαλεί λοιπόν έκπληξη πως οι Βρετανοί εντόπισαν τα ίχνη του για μια ακόμη φορά, στις 3 Μαρτίου του 1957. Κοντά στη μονή Μαχαιρά επρόκειτο να δοθεί η τελευταία μάχη. Στην είσοδο του κρησφύγετού του, ο προδομένος Αυξεντίου αντιμετώπισε μόνος του για αρκετές ώρες στρατιώτες της Κοινοπολιτείας. Προηγουμένως, έδιωξε τους άνδρες του και απάντησε στις προτάσεις παράδοσης των διωκτών του με το λακωνικό “μολών λαβέ”. Μόνο ο Αυγουστής Ευσταθίου πέτυχε να εισέλθει στο κρησφύγετο, με πρόσχημα την απόδοση προτάσεων συνθηκολόγησης προς τον πολιορκούμενο, αρνούμενος έπειτα να εγκαταλείψει τον αρχηγό του. Τελικά, οι Βρετανοί αποφάσισαν να πυροπολήσουν το σημείο. Ο Ευσταθίου συνελήφθη επιχειρώντας απεγνωσμένη έξοδο, ο Αυξεντίου όμως κάηκε ζωντανός. Έκανε πράξη την αρχική του δήλωση προς τους αντιπάλους του: “Μάθατε πως πολεμούν οι Έλληνες, θα μάθετε και πως πεθαίνουν”.

Τελετή μνήμης στο κρησφύγετο του Αυξεντίου.

Ο θάνατός του συγκίνησε ανθρώπους που ανήκαν σε διαφορετικούς πολιτικούς χώρους. Ο Γιάννης Ρίτσος για παράδειγμα του αφιέρωσε το ποίημα “Αποχαιρετισμός”, το οποίο μεταξύ άλλων ανέφερε:

Γρηγόρης Αυξεντίου 29 χρονών.
Λέω τον αριθμό των χρόνων μου και κλαίω ξέροντας
πως θα τον προσθέσετε στη δόξα του έθνους μας
(ας μου συχωρεθεί κι αυτή μου η τελευταία αδυναμία).
Ακούω αυτόν τον αριθμό στα χείλη σας
και θάθελα να τον φιλήσω πάνω στα χείλη σας.
Ήμουν ίσως μικρός για τη δόξα – ίσως μικρός για μια τέτοια ευτυχία. Μια πράξη σωστή είναι το πήδημα του ανθρώπου έξω απ’ τη μοναξιά.
Είναι το σφίξιμο χιλιάδων χεριών κι ο όρκος όλων.
Είμαι έτοιμος.
Δε δέχομαι, όχι, τη θυσία για το θάνατο. Τη δέχομαι
Μονάχα για τη ζωή – για μια ζωή που πια δε θα
Απαιτεί καμιά θυσία. Είμαι έτοιμος.

Πράγματι, η θυσία του Αυξεντίου υπήρξε το επιστέγασμα ενός έντιμου βίου, πλήρως αφοσιομένου στα ιδανικά της ελευθερίας και της αυτοδιάθεσης.

Βιβλιογραφία
Καρκαλέτσης, Σταύρος Γ. ΕΟΚΑ 1955-1959: Οι μαχητές της Κύπρου εναντίον της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, Αθήνα: Περισκόπιο, 2003.
Ευσταθίου, Αυγουστής. Αυγουστής Ευσταθίου: Ο ματρόζος της ΕΟΚΑ και της Κύπρου, Λευκωσία: Εκδόσεις Επιφανίου, 2012.
Ιακωβίδης, Νίκος Π. Η υπέρλαμπρη όψη της ΕΟΚΑ, Αθήνα: Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη, 2009
Richter, Heinz A. Ιστορία της Κύπρου: 1950-1959, Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2011



Για πρόσθετες πληροφορίες σχετικά με την ΕΟΚΑ και τον αρχηγό της, μπορείτε να κατεβάσετε ελεύθερα το e-book Ο Διγενής και η Χούντα πατώντας εδώ.